Archiv für die Kategorie: Hürriyet

Bundan altı yedi yıl önce, bazı projelerimiz için görüşmeler yapmak üzere Washington’a gitmiştik. O zamanlar çok önemli bir uluslararası kuruluşun Türk olan üst düzey yöneticisi dostumuz Washington’un banliyösünde bulunan orman içindeki güzel evine bizleri davet etti.

Ev 550 m²’lik 2000 m² bahçe içinde çok güzel bir villaydı. Evin değerini sordum, 550.000 ABD Doları civarında dedi ve bana nasıl bulduğumu sordu? O zamanlar İstanbul’un iyi semtlerinde 250 m²’lik ortalama bir apartman dairesinin değeri 700.000 dolar civarındaydı. Bu rakamları duyunca dostumuz çok şaşırdı. ABD’nin başkentinin en güzel banliyösünde 2000 m² bahçe içinde 550 m²’lik lüks bir villanın değeri 550.000 dolar, diğer yanda İstanbul’da apartman dairesinin fiyatı 700 bin dolar. Bu çelişkiye dikkat çekerek olayı sorguladı. Anlattım. Tabii bu olayın anlatılması da, anlaşılması da güçtü; Ortada derin bir çelişki vardı. Bu olayı bir taraftan kendim de sorgularken bu defa uluslararası bir toplantı için Norveç’e gittik. Kısa adı I.C.A olan Uluslararası Kooperatifler Birliği’nin Genel Sekreteri Ivar HANSEN bize sürekli eşlik ediyordu. Bir akşam bizi Devlet konuklarının ağırlandığı, aynı zamanda müze olan Devlet Konukevi’ne akşam yemeğine davet etti.Yer Oslo yakınlarında, deniz kenarında çok güzel evlerin, malikanelerin olduğu bir semtti. Ben etrafı keyifle seyrederken, çok beğendiğimi fark eden Ivar bana dönerek, “burası Oslo’nun en güzel, en pahalı evlerinin bulunduğu bir semttir, şu gördüğünüz Norveç Başbakanı’nın evidir” dedi. Ben de Başbakan’ın konutunun hemen yanında bulunan, bahçe içinde 3 katlı, çok güzel bir malikaneyi işaret ederek “bu evin değeri ne kadar” diye sordum. Ivar yüzünde “bak ne kadar pahalı” der gibi bir ifadeyle “250.000 dolar” derken başını da sallayarak “yaa”diyordu. Ben de kendisine bu paraya İstanbul’un güzel bir semtinde ancak bir bodrum kat dairesi belki alınabilir, dedim. Bu defa şaşıran Ivar oldu.

Mesleğim gereği dünyanın pek çok ülkesini gezdim, nüfusu 10 milyonu aşan dünyanın bütün metropollerini gördüm. Özel örnekler dışında İstanbul’daki ev fiyatlarını dünyanın hiçbir yerinde görmedim. Bu işte bir yanlışlık vardı, % 70 kat karşılığı yapılan anlaşmalar, milyon dolarlara satılan apartman daireleri, rakamlar almış başını gidiyordu. Önce 1999 yılında yaşadığımız deprem felaketi, sonrasında yaşanan ekonomik krizler, havada uçan rakamları olması gerektiği yere çekti. Tabii rakamlar değişirken, gerek konutu yapanlar açısından, gerekse ev alanlar açısından anlayışlar da çok değişti. Şimdi herkes daha dikkatli olmalı.

Bu bir dönemdi yaşandı, çok hatalar yapıldı, çok ekonomik kayıplar verildi. Ancak artık konut alıcısı da, konut yapımcısı da deneyim kazandı. Şimdi farklı bir dönem başlıyor. Bankacılık kesimi de bu alanda giderek yerini alıyor. Ama içinde bulunduğumuz şu günlerde yeniden bir endişe duymaya başladım. Konuta olan aşırı talep ve yeterince proje arzı olmaması nedeniyle, fiyatlar yine yavaş yavaş uçmaya başladı. Hem konut yapıp satanlar, hem de alanlar geçmişte olanları unutmamalı. Ne konutu yapanlar kıtlık rantından yararlanıp fiyat arttırmalı, ne de konut alıcıları geçmişte yaşanan bu hataya bir daha düşmemeli.

Türkiye’de 1950 yıllarında başlayan iç göç, 55 yıldan bu yana hızını arttırarak devam etmektedir. Özellikle büyükşehir statüsündeki kentlerimiz, ne yazık ki; sağlıksız, plansız, gelişigüzel, disiplinden uzak bir anlayışla gelişiyor ve Büyükşehirlerde yüzde 70’e varan ölçüde kaçak ve gecekondulaşma olarak ortaya çıkıyor. Ruhsatlı ve düzenli konut olarak gördüğümüz yüzde 30 civarındaki yapı stoğumuzun da ne yazık ki hepsi sorunsuz değil. Fiziki yıpranmışlık ve değişen afet yönetmelikleri nedeniyle ne kadar sağlam ve sağlıklı oldukları da tartışılabilir durumdadır.

Kentlerimizde ortaya çıkan bu çöküş manzarasının hiç kuşku yok ki, dönüştürülmesi gerekiyor. İster gecekondu olsun, ister kaçak yapılar olsun, isterse fiziki ömrünü tamamlamış yapı stoğumuz olsun. Kendi haline bırakılırsa bile, zaman içinde gelişigüzel yenilenecek. Bunun adı konutların dönüşmesidir. Oysa kentlerin dönüştürülmesi gerekir. Bu da ancak merkezi yönetim ve yerel yönetimlerin konuyu gündemlerine almasıyla olabilir. Merkezi yönetim konuyu gündemine aldı. Başta İstanbul Büyükşehir Belediyesi olmak üzere, kimi yerel yönetimlerde konuyu gündeme aldılar. Yasal düzenlemeler yapıldı, yapılıyor bundan sonra iş uygulamaya kalıyor. Biliyoruz ki, her ülkede uygulanan kentsel dönüşüm politikası farklı, tıpkı ABD’deki kentsel dönüşüm politikalarından, Avrupa’daki yaklaşımın farklı olduğu gibi. Her ülke kendine uygun yöntemi, yolu bulup uyguluyor. Tabii bu yöntem ve bulunan yollar, sosyal ve kültürel yapılar dikkate alınarak yapılıyor. Bizim de kendimize uygun yolları bulup, uygulamamız gerekiyor.

Şöyle bir bakalım, en çok hangi şehirlerimizin kentsel yenilenmeye ihtiyacı var ? En başta İstanbul olmak üzere büyük şehirlerimizin tamamı. İstanbul para üreten bir şehirdir, taşı toprağı belki altın değildir ama çok değerli bir şehirdir.

İstanbul’un yerel yöneticilerinin, Belediye Başkanlarının bu fırsatı çok iyi kullanmaları gerekiyor. İyi projeler yapabilirse kentler yenilenirken, aynı zamanda değerlenmiş olur. O bölgede yaşayan halkın ekonomik ve sosyal seviyesi de yükselir. Örneğin; İstanbul’un merkezindeki Küçükçekmece gölünü ele alalım. Gölün etrafında Küçükçekmece, Avcılar ilçe belediyeleri ile Esenyurt ve Bahçeşehir belediyeleri var. Küçükçekmece Belediyesi kentsel dönüşüm için bir çalışma yapıyor. Bahçeşehir’de kentleşme yeni olduğu için gecekondu yok, yapılmasına izin verilmiyor. Dolayısıyla böyle bir çalışmaya ihtiyaç da yok.Ama bunca gecekondu ve kaçak yapısına rağmen Avcılar ve Esenyurt Belediyesi’nde bu konuda kamuoyuna yansıyan herhangi bir çaba yok. Ama Küçükçekmece Gölü’nün etrafı gecekondu ve kaçak yapılarla dolu. Oysa şehrin içinde bir göl, ne büyük bir şanstır, bir düşünsenize. Bu gölün etrafı İsviçredeki Leman Gölü’nün çevresi gibi neden olmasın? Burada yapılacak bir kentsel dönüşüm projesinin ne büyük bir değer yaratacağını tahmin etmek hiç de zor değil. Küçükçekmece gölü ve çevresi bir örnekti, İstanbul’un başka ilçe ve semtlerinde de durum çok farklı değil.

Kentsel yenileme konusunda başta kamu olmak üzere belediye başkanlarına büyük görev düşüyor. Onlar kentlerine iyi önderlik edebilirlerse bu iş başarılır. Yeter ki iyi proje yapsınlar, “kaynağım yok” demesinler. Zira iyi proje kaynağını kendi yaratır. Hatta yapacakları projeye, bir katkı da ben ekleyeyim; Küçükçekmece gölü ile Marmara Denizini birleştirerek Bahçeşehir’e, Küçükçekmece’nin içlerine, Esenyurt’a, Firuzköy’e deniz otobüsü seferleri koysunlar. Denizden ulaşım sağlasınlar.

Konut ve kentleşme konusundaki uğraşlarımı bilenler, sürekli fikrimi sorar, ben de onları bilgilerim dahilinde yönlendirerek ev sahibi olmalarına yardımcı olurum, bu yıllardan beri böyledir.

1978 yılında bu alanda çalışmaya başladığımda, ortalama bir işçi ailede tek çalışan olmasına rağmen; evini geçindiriyor, kirasını ödüyor, birden çok çocuğuna bakıyor ve sahip olmakta olduğu evinin aylık taksitini ödeyebiliyordu. Yüzbinlerce ailenin ev sahibi olmasını yakından bilen bir kişi olarak bu manzaraya çok tanık oldum. Ancak bu manzara, yaşanan ekonomik krizler, enflasyonun olumsuz etkileri, reel olarak düşen ücretler nedeniyle çalışanın aleyhine hızla değişti. Zaman içinde çalışan kesim önce ev alma ümidini yitirdi, sonra da evini tek başına geçindiremez hale geldi. Oysa ne çok tanıdığım işçi, büro çalışanı, şoför, gazeteci dostumun kolaylıkla ev sahibi olduğunu görmüştüm. Aradan geçen zaman ve çalışanın aleyhine değişen koşullar nedeniyle çalışanlar neredeyse evinin kirasını zor ödeyebilir hale geldi. Ev almak isteyen kesim giderek farklılaştı ancak daha üst gelir gruplarının düşünebileceği bir olgu haline geldi. Bu arada alt gelir gruplarına konut üreten, başta kooperatifler olmak üzere, değişime birazda zorunlu olarak ayak uydurarak, üst gelir gruplarına yöneldiler ve daha alt gelir grubunu unuttular.

Fikrimi alarak ev sahibi olmak isteyen dostlarım da bu anlattıklarıma paralel değişti. İlk zamanlarda genellikle az gelirli kişiler ev alma isteklerini ifade ederken, sonraları daha üst gelir gruplarından olan kişilere doğru değişiklik gösterdi. Uzunca bir aradan sonra, birkaç aydan bu yana az gelirli kesimlerden ev alma taleplerinin başladığını sevinerek görüyorum. Peki bu gelir grubunda olanlar nasıl bir eve, hangi şartlarla sahip olmak istiyorlar? Bu gelir grubunda olanlara yönelik yeterince çalışma var mı ?

Bu soruların tek cevabı var. Yok. Kooperatifler geçtiğimiz on yılda yeni bir proje geliştirmediler. Konut yapımcılarından özellikle yap sat türü konut yapan kesim neredeyse piyasadan çekildi. Üst gelir gruplarına konut yapan, konut yapımcıları da bu kesimin farkına varamadılar. Oysa bu kesim konut almak istiyor. Kooperatifler, kooperatif birlikleri, belediyeler, yatırımcı büyük firmalar bu potansiyeli göz ardı etmemeli ve bu kesimin ihtiyacına yönelik proje geliştirmeliler. Mimarlar gelişen ve değişen yaşam koşullarına uygun, yaşanabilir, nitelikli, kullanışlı evler üzerine çalışmalar yapmalı, mobilya üreticileri bu evlere uygun mobilyalar üretmeliler.

Bunların hepsinden önemlisi, bankalar bu talebi görerek tercihlerini buna göre belirlemeliler. Geçen emlak ekimizde bankalar, krediler içindeki ev kredisi payının çok düşük olduğunu belirtiyorlardı. Ev kredisinin oranının düşük olmasının nedeni, bence bankaların kendi yaklaşımlarından kaynaklanıyor. Bu kesimi iyi araştırırlarsa ve bu kesimin borcuna çok sadık bir kredi kullanıcısı olduğunun farkına varırlarsa daha verimli sonuçlar elde ederler. Halkbank’ın bu konuda son derece yetkin bir kadroyu bünyesine katarak yeni bir çalışma yaptığını biliyorum. Halkbank’ı bu nedenle kutlamak istiyorum. Yine geçen sayımızda dikkatlerden kaçmamalı Eston’un İzmit Derince de, orta gelir grubuna yönelik yapımına başladığı projesi için bu firmayı da kutlamak istiyorum. Zira onlar da bir ilki başarıyorlar. Darısı diğer bankalar ve firmaların başına diyelim. Geride kalan son elli yıl içinde kentleşme, yerleşme ve konut konularında çok hatalar yaptık. Özellikle üretim kesimi birbirimizi iyi dinlersek, deneyimlerden de yararlanmasını bilirsek, daha güzel, her kesimin ulaşabileceği sağlıklı sonuçlar elde ederiz, diye düşünüyorum.